“Cinsel kimlik” ve “cinsiyet” kavramları birbirinden farklı kavramlardır. Bebeklerin, doğum itibariyle sahip oldukları fizyolojik özelliklerine göre kız veya erkek olarak tanımlandığı duruma “cinsiyet” diyoruz. Çocuklar ise, biraz büyüdüklerinde, kendilerini keşfettiklerinde, cinsiyetlerini kız veya erkek (veya her ikisi de) olarak ifade ettikleri zaman buna da cinsel kimlik diyoruz.
Çocuklar ortalama 2 yaşlarında, kendi cinsiyetlerini fark edecek döneme girmiş oluyorlar. 3 yaşındaki çoğu çocuk kendini kız veya erkek olarak tanımlar farkındalıkta oluyor. 4 yaşına geldiklerinde ise çoğu çocuk kendi cinsel kimliğini anlamaya başlamış oluyor. Bu dönemlerde çocuklar, ‘kızlar böyle yapar, etek giyer’ veya ‘erkekler böyle davranır, ağlamaz, araba ile oynar’ gibi algılarla cinsiyet rollerini kolayca ifade ediyorlar.
Çocuklar bu ayrımı yapmayı öğrendikleri zaman ait oldukları cinsiyetin rollerini öğrenmeye ve uygulamaya başlıyorlar. Mesela; bir kız çocuğu oyuncak bebeklerle oynamayı tercih ederken, erkek çocuk tamirat eşyaları, kamyonlar veya lego gibi oyuncaklarla oynamayı tercih edebiliyor. Ya da tam tersi de olabiliyor. Bu dönemde ebeveyn olarak çocuğunuza oyuncak seçerken neleri göz önünde bulundurmalısınız?
Oyuncaklar cinsiyetsizdir. Çocuğunuza her iki cinsiyetin de oynayabileceği oyuncaklardan almanız çeşitlilik, hayal dünyası, kendini ifade edebilmesi için önemlidir. Türk toplumunda malesef ‘erkekler ağlamaz, erkekler vurmalı kırmalı oyun oynar, erkek çocuk silahla oynar’ gibi bir inanış var. Yanlış olan, çocuğun her tür oyuncakla oynamaya ihtiyacı olduğunun göz ardı edilmesi ve cinsiyetçi rollerin çocuğa toplum/aile tarafından dayatmasıdır. Bir bebekle oynamak isteyen erkek çocuğunu ‘bu kız oyuncağı, sen kız mısın?’ diyerek eleştirmek sadece kafa karışıklığına neden olacaktır. Sonuçta, kendi de bir dönem bebek olmuştur ve belki oynayacağı oyunda bunu yansıtmak, bu konu ile ilgili bir şey ifade etmek istemektedir. Kamyon, tamirat, inşaat oyuncaklarıyla oynayan bi kız çocuğunu eleştirmek, çocuğun bir gün mühendis, mimar olabilme ihtimalini göz ardı etmek ve engel koymaktır. Mimarlık, mühendislik gibi erkek cinsiyetine mal olmuş bir çok meslek aslında sadece eğitim, yetenek ve zihinsel işlevi gerektiren daha çok beyin işlevleri kullanılarak yapılan mesleklerdir. Pekala kız çocuk da erkek çocuk da gerekli tüm şartları sağlayabilir.
Oyuncak seçerken önemli olan, çocuğun bilişsel tüm ihtiyaçlarına hitap eden oyuncaklar seçilmesidir. Tabii ki çocuğun kendi tercihleri, ilgi alanları da göz önünde bulundurularak, el-göz koordinasyonunu, ince-kaba motor kas becerilerini, dil işlevlerini destekleyen oyuncaklar, oyunlar seçmek çocuğun duygusal-sosyal-bilişsel gelişimi için önemlidir.
Uzm. Psk. Gamze Selin Taşkeli